‘Τουριστικά ομόλογα’ και κρίση ρευστότητας

του Δημήτρη Μάρδα

Καθηγητή Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, ΑΠΘ                                                     

   www.mardas.gr

H ελληνική οικονομία αντιμετωπίζει δυο προκλήσεις. Η μια συνδέεται με την κρίση του χρέους και η δεύτερη με την έλλειψη της ρευστότητας. Η κρίση του χρέους από μόνη της, δεν μπορεί να θέσει τη χώρα εκτός τροχιάς ευρώ. Αντίθετα η έλλειψη ρευστότητας είναι ικανή να προκαλέσει την έξοδο, από τη στιγμή που η αρχή της «συλλογικής ευθύνης», όπως αυτή υιοθετήθηκε στη Συνθήκη του Μάαστριχτ (1993) εγκαταλειφτεί. 

Το σοβαρό λοιπόν πρόβλημα της χώρας εντός του ευρώ, εντοπίζεται στην έλλειψη ρευστότητας, κάτι που αν δε λυθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πρέπει να βρει λύσεις σε εθνικό. Διαφορετικά ο μύθος που ίσχυε έως σήμερα για επιστροφή στη δραχμή, ίσως απομυθοποιηθεί και ζήσουμε τελικά όλοι μας εξελίξεις που δεν έχουμε φανταστεί.  Η Αργεντινή σε αυτήν την περίπτωση ίσως ωχριά μπρος στο πείραμα που δοκίμασε η τρόικα στην περίπτωση της Ελλάδας!.     

Η Αργεντινή δεν κατέρρευσε γιατί είχε υπέρογκο δημόσιο χρέος (αυτό ήταν κάτω του 60% ως ποσοστό του ΑΕΠ στις αρχές του 2001) αλλά γιατί αντιμετώπισε μια κρίση ρευστότητας. Το ίδιο και η Τουρκία, που σώθηκε την τελευταία στιγμή με τη μεταβίβαση 45 δις δολαρίων από το ΔΝΤ κατά την ίδια περίοδο. Εμείς αντιμετωπίζουμε ταυτόχρονα δύο δεινά. Μια σε μοναδική έκταση κρίση χρέους και μια κρίση ρευστότητας.

Ως προς το δεύτερο σκέλος του προβλήματος μας, ένας κεντρικός μηχανισμός εποπτείας των τραπεζών της Ευρωζώνης, μια Νομισματική Ένωση λοιπόν, συνοδευόμενος από ένα κεντρικό μηχανισμό στήριξης των τελευταίων, θα έδινε ικανοποιητικές απαντήσεις στο πρόβλημα. Από την άλλη όμως είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της ρευστότητας και με άλλα μέσα, που εστιάζονται στις  εγχώριες σχετικές προσπάθειες.

Ένα σύνολο δεσμεύσεων που απορρέουν τόσο από τους υφιστάμενους κανόνες λειτουργίας του προϋπολογισμού της ΕΕ όσο και από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ (1993), σε συνδυασμό με ένα άλλο σύνολο ιδεοληψιών, με πρωτοστάτες Γερμανούς πολιτικούς, εμποδίζουν την ανάπτυξη νέων μέτρων, ικανών να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της ρευστότητας που απειλεί αυτό το ίδιο το ευρώ. 

Έτσι εναλλακτικές λύσεις, σχετικές με τον ελλειμματικό προϋπολογισμό της ΕΕ, τα ευρω-ομόλογα, την  έκδοση χρήματος από την ΕΚΤ, παραμένουν στις καλένδες ενώ οι φωνές για τη δημιουργία ενός Συμπληρωματικού Νομίσματος  (Complementary Currency), διαρκώς αυξάνονται.

Πρόσφατα ο καθηγητής S. Brunnhuber, παρουσίασε στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη, μια πρόταση δημιουργίας ενός τέτοιου νομίσματος, που είναι το προϊόν μελέτης του ‘Club of Rome’.

Πιο συγκεκριμένα, η δημιουργία ενός συνόλου ομολόγων με αναπτυξιακό χαρακτήρα, μπορεί να δώσει επαρκείς απαντήσεις στο υπό εξέταση θέμα. Ειδικότερα, κύριο συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας, είναι η αξιοποίηση της γης, ιδίως σε τουριστικές περιοχές μέσω της δημιουργίας και εκμετάλλευσης υπερπολυτελών τουριστικο-οικιστικών σχεδίων.

Η δημιουργία ενός νέου τύπου ομολόγων, που θα έχει ως διασφάλιση (collateral) πολυτελή τουριστικά ακίνητα, μπορεί να εξυπηρετήσει, εκτός των άλλων, ταυτόχρονα δύο στόχους: Βελτίωση της ρευστότητας και αύξηση των επενδύσεων. (βλ. αναλυτικότερα www.dimiourgikoipolites.gr).

Αναλυτικότερα, τα νέα αυτά ομόλογα, (ονομαζόμενα «τουριστικά ομόλογα») που θα εκδοθούν σε διάφορες μικρές αξίες, θα χρησιμοποιούνται στην αγορά όπως τα ευρώ (ως υποκατάστατο του ευρώ). Το κράτος μέσω των  υποχρεώσεών του (π.χ. πληρωμές των εφάπαξ, ή προμηθευτών του Δημοσίου) μπορεί να εισάγει τα ομόλογα αυτά στην αγορά. Ο πολίτης από την άλλη, θα μπορεί και ο ίδιος να τα χρησιμοποιεί επίσης για την αποπληρωμή των υποχρεώσεών του απέναντι στο κράτος, όπως και για οποιεσδήποτε αγοροπωλησίες. Αυτά τα ομόλογα, πολυετούς διάρκειας θα είναι μετατρέψιμα στους προαναφερθέντες τύπους τουριστικών ακινήτων. Τα ακίνητα αυτά θα κατασκευαστούν μέσω συγχρηματοδοτούμενων σχεδίων κράτους-ιδιωτών (ΣΔΙΤ). Η συμμετοχή του κράτους εντοπίζεται κυρίως στη γη που θα προσφέρει. Κύριοι εταίροι αυτών των κατασκευαστικών σχεδίων θα είναι οι τράπεζες ή ομάδες κατασκευαστών.

Τα σχέδια αυτά μπορεί να είναι :

Α. Ακριβά τουριστικο-οικιστικά συγκροτήματα (βίλες) με δυνατότητα προσέγγισης από ξηρά και θάλασσα, μέσω τεχνιτών καναλιών. Τέτοιες περιοχές υπάρχουν πολλές με κατάλληλες προδιαγραφές, εκτός περιοχών Natura.

Β. Τουριστικο-οικιστικά χωριά, πυκνής δόμησης (π.χ. όπως στη Σαντορίνη), υπερπολυτελούς κατασκευής σε περιοχές χαμηλού κόστους κτίσης.

Κάθε ακίνητο θα διατίθεται έως 50 χρόνια σε περιορισμένο αριθμό ατόμων (1 έως 5 ιδιοκτήτες) που θα έχουν την πλήρη κυριότητά του (δικαίωμα μεταβίβασης, υποθήκευσης, κληρονομιάς κλπ).

Η μέθοδος αυτή, (επωνομαζόμενη ως Fractional), διάθεσης των ιδιοκτησιών, θα δημιουργήσει πολλαπλάσιες επισκέψεις καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, με συνέπεια τη δημιουργία χιλιάδων μόνιμων θέσεων εργασίας σε όλους τους τομείς επαγγελματικής δραστηριότητας( εστιατόρια, σκάφη κλπ. ),

Η ιδιωτική διαχείριση των εν λόγω σχεδίων θα δώσει τη δυνατότητα να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για τη μέγιστη δυνατή αγορά υλικών από εγχώριους παραγωγούς, έτσι ώστε να υπάρχει πολλαπλασιαστικό όφελος για την οικονομία.

Οι κάτοχοι των ονομαζόμενων ‘τουριστικών ομολόγων’ μπορούν να επιλέξουν μια από τις δυο εναλλακτικές λύσεις. Πρώτη: Μπορούν να τα ανταλλάξουν έναντι των ανωτέρω κατοικιών. Δεύτερο: Mε το περάς της δεκαετίας να πάρουν πίσω τα χρήματα τους. Τα κέρδη από την εκμετάλλευση των ακινήτων αυτών, που θα κατατίθενται σε ένα Ταμείο –το επωνομαζόμενο «Ταμείο των Επόμενων Γενεών»-  θα χρησιμοποιηθούν για την εξαγορά των εν λόγω ομολόγων.

Τα οφέλη είναι ευδιάκριτα : Με τα κυκλοφορήσιμα ομόλογα, βελτιώνεται η ρευστότητα στην αγορά,  αξιοποιείται η γη μέσω των τουριστικο-οικιστικών εγκαταστάσεων, αναπτύσσεται μια περιοχή και βοηθείται η εγχώρια βιομηχανία.

Στο κείμενο που ακολουθεί παρουσιάζεται μια άλλη  χρήση ομολόγων παρόμοιας υφής με τα ανωτέρω. Η προτεινόμενη χρήση του προτεινόμενου Συμπληρωματικού Νομίσματος καλείται να αντιμετωπίσει το εντονότατο πρόβλημα των χρεών των επιχειρήσεων.

Σημείο εκκίνησης είναι το ακόλουθο:  Το 85% των Ελληνικών επιχειρήσεων είναι στο κόκκινο λόγω ύφεσης, με άθλιους δείκτες και τραπεζική εικόνα, ως φυσικό παρεπόμενο της ίδιας της κρίσης. Οι όροι πιθανού μελλοντικού δανεισμού με τέτοιους δείκτες θα τις καθιστούσαν εκ προοιμίου μη-βιώσιμες, δίνοντάς τους απλώς μια αναστολή θανάτου. Εκείνες οι ελάχιστες επιχειρήσεις που θα μπορούν τότε να δανειστούν, με εμπράγματες εξασφαλίσεις και επιτόκια τετραπλάσια και πενταπλάσια από εκείνα των ανταγωνιστών τους στις οικονομίες του Ευρωπαϊκού βορά, τί μέλλον θα μπορούσαν να έχουν;

Η ανάπτυξη που ευαγγελίζεται το πολιτικό προσωπικό θα αργήσει πολύ. Το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα της χώρας τη μεταθέτει το 2015. Η Citibank την τοποθετεί μετά το 2016. Είναι πρακτικά δύσκολο ως τότε να έχουν επιζήσει πολλές Ελληνικές επιχειρήσεις.

Το Συμπληρωματικό Νόμισμα που προτείνεται, με την μορφή ομολόγου, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την ανακεφαλαιοποίηση πληθώρας υπερχρεωμένων νομικών προσώπων (αγροτικών, μεταποιητικών, τεχνικών, ξενοδοχειακών και άλλων επιχειρήσεων).

Κύριο στοιχείο προτεραιότητας της διάσωσης θα πρέπει να είναι όχι μόνο η διατήρηση, αλλά και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και, στο βαθμό που είναι εφικτό, η πιθανή συγχώνευση εταιριών για την άμεση δημιουργία μεγαλύτερων, βιώσιμων μονάδων, καθώς έτσι θα  οδηγηθούν στη μείωση του κόστους παραγωγής.

Ως προς την πρόταση μας, η οποία εύλογα προϋποθέτει αλλαγή ης κουλτούρας που διέπει τους κυβερνόντες και τους διαχειριστές τέτοιων λύσεων, σημειώνονται τα εξής: 

Αναλυτικότερα, ως προς την ανακεφαλαιοποίηση μέσω ενός Συμπληρωματικού Νομίσματος  που θα έχει τη μορφή ενός κυκλοφορήσιμου ομολόγου: Το κράτος δημιουργεί ομόλογα έναντι κάποιας αξίας, η οποία, στην προκειμένη περίπτωση, αντιστοιχεί στο χρέος των εταιριών που δέχονται να είναι μέρος της πολιτικής αυτής ή ενός συνόλου cluster ομοειδών εταιριών. Οι εταιρίες, που εντάσσονται στην πολιτική αυτή, πραγματοποιούν λοιπόν αύξηση κεφαλαίου ισόποση με το εν λόγω χρέος. Αυτό καλύπτεται, όπως τονίστηκε,  από τα προτεινόμενα ομόλογα.

Τα εν λόγω ομόλογα τα διαχειρίζεται μια Εταιρία Ειδικού Σκοπού, που θα συσταθεί λοιπόν για το σκοπό αυτό. Η Εταιρία αυτή γίνεται μέτοχος (για τις εισηγμένες) ή συνεταίρος (για τις μη εισηγμένες)  κατέχοντας το 51% του κεφαλαίου των επιχειρήσεων, που ανακοινώνουν ότι θέλουν να ενταχθούν στο πρόγραμμα. Αποτελεί λοιπόν το νέο μέτοχο-συνεταίρο των εν λόγω επιχειρήσεων. Τα ομόλογα ως κυκλοφόρησιμα (Συμπληρωματικό Νόμισμα), τα παίρνει η υπερχρεωμένη εταιρία και με αυτά εξοφλά τα χρέη της. Πριν την εκκίνηση του μηχανισμού καταβολής ομολόγων η εταιρία οφείλει να παρουσιάσει ένα business plan που θα το παρακολουθεί η Εταιρία Ειδικού Σκοπού. 

Απαλλαγμένη λοιπόν η επιχείρηση από χρέη αρχίζει να επαναλειτουργεί. Αν σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα (με μέγιστο τα 8-10 χρόνια) δεν καταφέρει να συγκεντρώσει τα απαραίτητα χρήματα για να εξοφλήσει το δάνειο που πήρε υπό μορφή ομολόγων, τότε η επιχείρηση περνά στα χέρια της Εταιρίας Ειδικού Σκοπού.

Δίνεται το ακόλουθο παράδειγμα για την καλύτερη κατανόηση των προαναφερθέντων. Έχουμε μια τουριστική εταιρία με κεφάλαιο 43 εκ. ευρώ. Χρωστά 15 εκ. ευρώ (11 στις τράπεζες, 2 στο ΙΚΑ και 2 σε προμηθευτές). Αν δεν βρει τα απαραίτητα κεφάλαια, τότε θα ξεπουληθεί για (μέγιστο)  15 εκατομμύρια ευρώ άμεσα. Ο νέος κεφαλαιούχος  (τι εθνότητας;) θα αποκτήσει με το 1/3 των χρημάτων όλη την  εταιρία. Αν δε βρεθεί λύση για ρυθμίσεις των χρεών των εταιριών, τότε μπορεί να δούμε ένα μαζικό αφελληνισμό τουριστικών κ.λπ εταιριών, που θα πουληθούν κοψοχρονιάς, όλως τυχαίως σε Γερμανούς, Ολλανδούς κ.ά.

Αντί  αυτού λοιπόν προτείνεται το εξής: Η εταιρία κάνει αύξηση κεφαλαίου ίση με το ποσό του χρέους της δηλαδή 15 εκ. ευρώ. Το κράτος δημιουργεί ισόποσα ομόλογα με τα οποία «αγοράζει» αυτό το χρέος. Παράλληλα, γίνεται μέτοχος-συνεταίρος με το 51% του κεφαλαίου της εταιρίας. Η εταιρία εξοφλά την Τράπεζα (11 εκ) το ΙΚΑ (2 εκ) και τους προμηθευτές (2 εκ) δίνοντας ισόποσα ομόλογα. Απαλλαγμένη λοιπόν της θηλιάς των δανείων αναπτύσσει το νέο της business plan που το παρακολουθεί, όπως προαναφέρθηκε,  ο συνεταίρος της δηλαδή η Εταιρία Ειδικού Σκοπού. Από την άλλη, αυξάνεται λοιπόν η ρευστότητα στην αγορά και τα ομόλογα αυτά καλύπτουν οτιδήποτε μορφή υποχρεώσεις των Τραπεζών, του ΙΚΑ ή των προμηθευτών προς το Δημόσιο.

Αν, όπως προαναφέρθηκε, η εταιρία δεν τηρήσει το business plan βάσει του οποίου δημιουργήθηκαν τα εν λόγω ομόλογα,  καθώς δε θα εκμεταλλευτεί με τον τρόπο που πρέπει τη σανίδα σωτηρίας που της προσφέρεται, τότε περιέρχεται στην ιδιοκτησία του συνεταίρου δηλαδή της Εταιρίας του Ειδικού Σκοπού. 

Η αύξηση του κεφαλαίου θα γίνει είτε:

Α) σε μεμονωμένες επιχειρήσεις μη εισηγμένες στο χρηματιστήριο ή σε μεμονωμένες επιχειρήσεις εισηγμένες στο χρηματιστήριο. Στη δεύτερη περίπτωση αυτό θα γίνει με την εκχώρηση πλειοψηφικού πακέτου προνομιούχων μετοχών μετά ψήφου, υπέρ Εταιρειών Ειδικού Σκοπού  που θα διακρατεί τις μετοχές για το διάστημα  που συμφωνείται, επιβλέποντας την υλοποίηση του Business Plan είτε.

Β) σε επιχειρήσεις που θα ενταχθούν σε ένα οριζόντιο cluster. Μια άλλη μορφή  λειτουργίας αυτού του μηχανισμού μπορεί να δοθεί λοιπόν από τη δημιουργία οριζόντιων clusters, όπου εκεί θα οργανωθούν οι επιχειρήσεις που θέλουν να ενταχθούν στο πρόγραμμα και παράγουν ομοειδή προϊόντα.

Η επίβλεψη της διαχείρισης αυτών των Εταιρειών Ειδικού Σκοπού θα ανατεθεί στις τράπεζες, χωρίς να απαιτηθεί λοιπόν καμία νέα πρόσληψη σε οργανισμό του Δημοσίου! Είναι απαραίτητη η πλήρης αποφυγή του αποτυχημένου μοντέλου των παλαιών προβληματικών επιχειρήσεων με τα δεκάδες κομματικά στελέχη.

Με τον τρόπο αυτό, θα σωθούν π.χ. τα ξενοδοχεία που αποτελούν τον κορμό της οικονομίας μας και κινδυνεύουν σήμερα να ξεπουληθούν σε vulture funds (κοράκια) στο βωμό της ανύπαρκτης "ανάπτυξης". Επίσης, θα δοθεί η δυνατότητα σε χιλιάδες μικροεπιχειρηματίες και βιοτέχνες, που αποτελούν τον κορμό της οικονομίας να ασχοληθούν παραγωγικά με την ανάπτυξη και την δημιουργία θέσεων εργασίας συνεργαζόμενοι, αντί να τρέχουν πελαγωμένοι από ταμείο σε ταμείο και από τράπεζα σε τράπεζα.

Πηγή: http://www.capital.gr/Articles.asp?id=1680744